در صورتی که شخصی نیاز داشته باشد برای احقاق حق و یا پیگیری موضوعی از طریق دادگاه اقدام نماید و یا به عبارت دیگر دعوایی را در دادگاه مطرح نماید ولی توانایی پرداخت هزینه های طرح دعوا را نداشته باشد میتواند ادعای اعسار نماید. در این صورت باید اثبات نماید که اموال و دارایی کافی برای پرداخت این هزینه ها را ندارد و یا به جهت توقیف اموال و یا دلایل دیگر فعلا دسترسی به اموال و دارایی خود ندارد.
در این صورت با طرح دعوی اعسار و ارائه شهادت نامه کتبی با معرفی تعدادی شاهد از دادگاه درخواست میکند تا از پرداخت هزینه ها مثل هزینه دادرسی دستمزد کارشناس و … معاف شود. همچنین گروه های خاص مانند افراد تحت پوشش کمیته امداد و یا مددجویان بهزیستی میتوانند از این حق بهرهمند شوند. کسی که ادعای اعسار وی از طرف دادگاه پذیرفته میشود میتواند درخواست وکیل معاضدتی هم داشته باشد.